Van bestrijdingsmiddelen kunnen mensen de ziekte van Parkinson krijgen. Parkinson wordt in Frankrijk zelfs gezien als een beroepsziekte van wijnverbouwers. Bas Bloem, Neerlands beroemdste parkinsonneuroloog, schreef samen met neuroloog Jorrit Hof en drie Amerikaanse collega’s een verontrustend boek over de oorzaken van de ziekte van Parkinson.

Het boek ‘De parkinsonpandemie’

Parkinson is de snelst groeiende hersenziekte ter wereld en het aantal mensen met deze ziekte is de laatste dertig jaar verdubbeld. In Nederland zijn er momenteel 60.000 mensen met parkinson of een parkinsonisme. Als we niets doen kan volgens Bloem, Hof en medeauteurs dit aantal toenemen tot 110.000 (2021, p. 7-8). Na dementie en hartfalen is parkinson de snelst groeiende aandoening in Nederland (p.62).

Wat is parkinson?

Parkinson is een zeer complexe ziekte, die leidt tot stijfheid, bewegingstraagheid, evenwichtsproblemen en trillingen. Andere klachten zijn onder andere traagheid in het denken, depressieve gevoelens, verlies van initiatief, obstipatie, angsten, plasproblemen en verwardheid. Mensen met de ziekte van Parkinson hebben een verhoogd risico (tot wel zestig procent) om uiteindelijk dementie te krijgen.  Bloem, Hoff en collega’s noemen de ziekte van Parkinson een van de meest invaliderende ziekten, die er bestaan (p.8). Door mijn ervaringen met de ziekte van mijn man kan ik dit alleen maar bevestigen. Parkinson is zo’n ernstige aandoening, dat iemands persoonlijkheid volkomen verandert. Dit betekent een enorme belasting voor de patiënt zelf en zijn of haar naasten.   

Leefomgeving

Het is al langer bekend dat bij tien tot vijftien procent van de mensen met parkinson een genetische oorzaak een rol speelt. Dit geldt vooral voor mensen die parkinson op jonge leeftijd krijgen. De auteurs van ‘De parkinsonpandemie’ tonen overtuigend aan dat onze leefomgeving een andere, veel belangrijkere verklaring kan geven voor het groeiend aantal ziektegevallen. Luchtvervuiling verhoogt het risico op parkinson aanzienlijk. Een land als China, waar een industriële revolutie plaats heeft, kent een grote toename van het aantal ziektegevallen. Verder komt er steeds meer bewijs, dat parkinson veroorzaakt kan worden door bestrijdingsmiddelen (p. 38). Dat zou een verklaring kunnen zijn voor het feit dat de ziekte meer op het platteland dan in de steden voorkomt. Mensen die werken in de akkerbouw, wijnteelt en bloemenbollenteelt lopen een verhoogd risico, evenals mensen die in de buurt van deze activiteiten wonen. Zo valt het onderzoekers op, dat er rond Lisse, het centrum van de Nederlandse bloembollenteelt, verschillende parkinsonpatiënten zijn (p. 40).

Ook bepaalde oplosmiddelen worden met de ziekte geassocieerd en, last but not least, kunnen hersenschuddingen leiden tot de ziekte van Parkinson. Denk bij dat laatste aan bepaalde sporten, zoals boksen of het koppen bij voetbal. Dit zijn allemaal oorzaken die met onze leefomgeving en levensstijl te maken hebben. Het goede nieuws dat Bloem, Hof en collega’s brengen is, dat we hierin veranderingen kunnen aanbrengen.

Dopamine en levodopa

De symptomen van de ziekte van Parkinson worden veroorzaakt door een tekort aan dopamine. Dopamine is een neurotransmitter die zenuwcellen in staat stelt met elkaar te communiceren. Dopamine wordt aangemaakt in de zogenoemde substantia nigra, zwarte stof, een klein plekje in de hersenstam. De ziekte van Parkinson is het gevolg van een beschadiging in deze substantia nigra waardoor dopamine niet voldoende en uiteindelijk helemaal niet meer wordt aangemaakt. Opmerkelijk is dat de ziekte al jarenlang aanwezig kan zijn, voordat de eerste ziekteverschijnselen zich voordoen. Tijdens het verloop van de ziekte beginnen ook in andere delen van de hersenen zenuwcellen af te sterven en breidt de aandoening zich uit. De gemiddelde ziekteduur is ongeveer vijftien jaar.

In Nederland verblijven naar schatting 6.000 mensen met parkinson in verpleeghuizen. Gelukkig zijn er goede medicijnen om het dopamine tekort aan te vullen zoals levodopa/cardidopa of de duodopa-pomp. Deze medicatie maakt dat de eerste fasen van de ziekte voor veel patiënten dragelijk zijn. Echter, zoals Bloem, Hof en collega’s stellen: hoewel door betere behandeling de overlevingskans is toegenomen, blijft parkinson een dodelijke aandoening (p.80).     

Bestrijdingsmiddelen

Bestrijdingsmiddelen zijn chemische stoffen die worden gebruikt om gewassen te beschermen tegen onkruid, schimmels en insecten. Ze worden op grote schaal gebruikt in de landbouw met het doel om de productie te verhogen. Veel internationale onderzoeken tonen aan, dat deze bestrijdingsmiddelen het risico op de ziekte van Parkinson aanzienlijk verhogen.

Voorbeelden hiervan zijn Agent Orange dat is gebruikt in de Vietnamoorlog om bomen te ontdoen van hun bladerdek. Paraquat, rotenon, manab en mancozeb zijn bestrijdingsmiddelen die allemaal worden geassocieerd met parkinson. Deze zijn gelukkig inmiddels in Nederland verboden. Ook glysofaat geeft een verhoogd risico op parkinson en wordt helaas nog steeds veelvuldig gebruikt (p. 66).  

Oplosmiddelen

Oplosmiddelen zijn vloeistoffen die worden gebruikt om andere stoffen in op te lossen zoals verfverdunners of nagellak-remover. Een veel gebruikt oplosmiddel waarvan is aangetoond dat het kan leiden tot de ziekte van Parkinson is trichloorethyleen. Het zit onder andere in cosmetica, schoonmaakmiddelen, schoenenpoets en verf. Juist omdat trichloorethyleen in zulke dagelijkse producten zit, worden we er allemaal aan blootgesteld. Onnodig op te merken dat mensen die beroepsmatig met deze stoffen werken, het hoogste risico lopen.

Luchtvervuiling

Het aantal nieuwe mensen met parkinson is het hoogste in industrialiserende landen. Dit hangt samen met luchtvervuiling. Vooral stifstofdioxide wordt geassocieerd met parkinson. In sterk vervuilde gebieden in India en China is parkinson de laatste vijfentwintig jaar toegenomen met respectievelijk 30 en 110 procent (p. 73).

Genderverschillen

Wereldwijd krijgen mannen vaker parkinson dan vrouwen. Ze lopen een veertig procent hoger risico. Dat heeft te maken met het feit dat mannen beroepsmatig vaker dan vrouwen worden blootgesteld aan bestrijdings- en oplosmiddelen. De meeste boeren zijn nog steeds man, evenals de meeste werknemers in de chemische industrie, de huisschilders en werknemers in de ongediertebestrijding (p.73).

Actieplan

Hoewel het eerste deel van het boek ‘De parkinsonpandemie’ somber stemt, is de toon uiteindelijk optimistisch. De ondertitel is dan ook ‘Een recept voor actie’. In april 2021 is de Parkinsonalliantie opgericht. Dit is een samenwerkingsverband met De Parkinson Vereniging, ParkinsonNet, Parkinson NL en de Vereniging Dutch Parkinson Scientists. De alliantie streeft ernaar dat over tien jaar minder mensen de ziekte krijgen en de progressie van de ziekte kan worden gestopt. Over vijftien jaar wil de alliantie bereiken dat de ziekte kan worden genezen en over dertig jaar dat parkinson de wereld is uitgebannen (p. 313-314). Laten we hopen dat de alliantie haar doelen bereikt en dat in de nabije toekomst niet meer zoveel mensen door deze vreselijke ziekte worden getroffen.   

‘De parkinsonpandemie. Een recept voor actie.’ Geschreven door Bastiaan R. Bloem, Jorrit Hoff, Todd Sherer, Michael S. Okun & Ray Dorsey. Uitgegeven door Poiesz Uitgevers, 2021.